Het Bijenvolk

Bijen

Bijen zijn insecten. Dus eng? Niet als je er mee leert omgaan, maar des te meer zijn ze fascinerend. Er zijn veel soorten bijen. Hiervan leeft de honingbij in sociaal verband. In de zomer bestaat een gezond volk uit 30.000 tot 50.000 vrouwelijke werkbijen, enkele honderden mannelijke darren en één koningin. In de zomer leeft een werkbij 6-8 weken, in de winter kan een bij 6 maanden oud worden. De koningin kan wel 5 jaar oud worden. De darren leven alleen in de zomer en worden ongeveer 10 weken oud.

Het nut van bijen

Als bijen van bloem naar bloem vliegen zorgen ze voor de kruisbestuiving. Hierdoor groeien er meer en betere vruchten. Denk dan niet alleen aan het belang voor de tuinbouw en fruitteelt. Ook in de tuin of in het gemeentelijke groen kunt u de aanwezigheid van bijen waarnemen. Bomen en struiken zullen meer zaden en bessen geven. Hiervan profiteren ook de vogels.

De bijenwoning

Tegenwoordig worden honingbijen niet meer in korven maar in bijenkasten gehouden. Bijen bouwen van was verticale raten met cellen. Deze cellen zijn ondermeer de opslagplaats voor honing, die ze vooral voor de komende winter verzamelen. Een cel kan ook dienst doen als broedplaats voor het eitje dat de koningin erin legt en dat zich daarna ontwikkelt van larf tot jonge bij. Dit duurt 21 dagen bij een werkbij, 24 dagen bij een dar en 16 dagen bij een koningin.
Omdat de larfjes voor hun ontwikkeling stuifmeel nodig hebben wordt ook veel stuifmeel in de cellen bewaard. In de periode dat er broed in het bijenvolk is houdt het volk de temperatuur op 35 C. In de winter wordt de temperatuur op circa 12 C gehandhaafd, ook al is het buiten de kast nog zo koud. De bijen houden geen winterslaap maar “zitten in rust”.

Zonder de zorg van een imker kan een bijenvolk zich in Nederland in de vrije natuur soms nog een tijdje in leven houden, maar op den duur zullen ze door gebrek aan voedsel of ziekten niet overleven. Voor de zorg die de imker geeft, krijgt de imker wat terug. Ten eerste het plezier van een leuke veelzijdige hobby. Ten tweede honing. Dat je van bijen honing krijgt is niet het allerbelangrijkste. Maar als ze je, rekening houdend met de omgeving waar je bijen houdt, veel honing geven is dat een bewijs dat je ze goed hebt verzorgd.
De imker laat de raten in houten raampjes bouwen. Dat maakt het mogelijk om de honing eruit te slingeren, zonder dat de raten worden vernield. De raten kunnen dan nog 2 jaar lang worden hergebruikt.

Waar kun je bijen houden?

Wat bijen nodig hebben is huisvesting, stuifmeel, nectar en water. Dus wat je als imker nodig hebt is een plek voor je kasten, een omgeving met bomen, bloemen en struiken. Dat kan dus heel goed een stadse omgeving zijn. Water is er meestal wel in de buurt.
Als je bijen gaat houden krijg je vanzelf meer oog voor de natuur. Je wilt immers weten waar je bijen hun nectar en stuifmeel vandaan halen en wanneer wat bloeit.

Bijensteek

Aan iedere imker wordt steeds de vraag gesteld of hij wel eens gestoken wordt. Het antwoord is jawel. Maar heel vaak hoeft dit niet te gebeuren. Bijen steken alleen als ze zich bedreigd voelen. Bijen zien slecht maar reageren des te meer op bewegingen. Door heel beheerst en langzaam in de bijenkast te werken kan dat zonder handschoenen te gebruiken. De allergische reacties op bijensteken, zoals rood worden en jeuk, nemen af naarmate men vaker wordt gestoken. Het ziet er steeds meer naar uit dat bijengif een positieve uitwerking op de mens heeft.

Bijenproducten

Honing. Bijen verzamelen nectar van de bloemen. De bijen voegen aan de nectar enzymen toe. Dit gebeurt telkens als ze de nectar vervoeren. Dit begint al bij het verzamelen uit de bloemen en zet zich voort als de bijen de nectar of bijna honing steeds verplaatsen binnen de bijenkast. Na enige tijd is de nectar, honing geworden. Honing bevat suikers die na het eten ervan, direct in zowel het mensen – als het bijenbloed, worden opgenomen. Nectar dat is meegenomen van de bloemen, bestaat voor het grootste deel uit water en is daardoor niet lang houdbaar. Het zal al snel gaan gisten. Tijdens het vormingsproces tot honing wordt het vochtgehalte door verdamping verlaagd. Wanneer het vochtgehalte tot uiteindelijk minder dan 20 % is gedaald, is de honing “rijp”. De bijen zullen het celletje met daarin de rijpe honing, met een wasdekseltje verzegelen en daarna is de honing in feite onbeperkt houdbaar.
Bijenwas produceren de bijen met hun wasklieren. Na 2 jaar wordt een raat vervangen. De was wordt gesmolten en gezuiverd en kan worden gebruikt voor kaarsen, en wrijfwas. Ook de geneesmiddelenindustrie gebruikt de was voor crèmes en cosmetica.
Propolis verzamelen de bijen van bomen. Het is een kleverige substantie, waarmee ze kieren en oneffenheden in de kast dichtkitten. Het is sterkt ontsmettend en bacteriedodend. Vandaar dat propolis ook wordt gebruikt als geneesmiddel.
Stuifmeel wordt door de bijen uit bloemen verzameld en door de bijen gebruikt als bouwstoffen voor de groei van de larfjes. Het wordt ook door mensen gegeten tegen allergie en als aansterkend middel.
Een hedendaagse ontwikkeling is het toedienen van bijensteken bij MS patiënten.

Hoe kun je bijen gaan houden?

Bijen houden vereist basiskennis van het leven van een bijenvolk en je moet leren hoe je met bijen moet omgaan.
Bijna elke imkersvereniging in Nederland kan je daarbij helpen. Zo ook Imkersvereniging Den Haag en omstreken. Wij organiseren regelmatig cursussen, bestaande uit theorie- en praktijklessen. Na de theorielessen krijg je –tezamen met een andere cursist – gedurende een zomer – onder leiding van een bijenteeltleraar- een bijenvolk onder je beheer.
Na afloop van de cursus kun je besluiten zelf bijen te gaan houden. Het is dan verstandig lid te worden van de vereniging.  Je houdt dan contact met mede imkers die je later zo nodig met raad en daad kunnen bijstaan.

Bijenwelzijn

U kunt zelf bijdragen aan het welzijn van de honingbij en andere bestuivende insecten; zoals vlinders, hommels en solitaire bijen.

• U kunt planten aanplanten die aan deze insecten stuifmeel en nectar leveren.
• U kunt afzien van het gebruik van bestrijdingsmiddelen voor ogenschijnlijk eenvoudige ongemakken, maar die wel zeer schadelijk zijn voor bijen en andere insecten.

Planten die aan de insecten stuifmeel en nectar leveren

Een goed overzicht van deze planten met onder meer ook de kleur, bloeitijd, stuifmeel-/nectarwaarde vindt u op de site van onze collega’s in Blaricum.

Bestrijdingsmiddelen die zeer schadelijk zijn voor bestuivende insecten

Bepaalde bestrijdingsmiddelen zijn zeer schadelijk voor bestuivende insecten. Bovendien versterken zij andere effecten die de bijen bedreigen.
Gebruik geen bestrijdingsmiddelen die de volgende stoffen bevatten en beschreven worden als Neonicotinoiden.

De belangrijkste voor insecten schadelijke neonicotinoiden zijn:

• Imidacloprid
• Acetamiprid
• Thiamethoxam
• Dinotefuran
• Clothianidine
• Nitenpyram
• Thiacloprid